مانگی دەستکردی نوێی فەرمانگەی بۆشایی ئاسمان و فڕۆکەوانیی ئەمریکا 'ناسا' کە چاودێری مانگ دەکات دەستی بە گەشتەکەی بۆ سەر مانگ كرد.

تیمێکی گەردوونناسی رایانگەیاند، تەلیسکۆبی هابڵ لە کاتی چاودێریکردنی ناوچەیەکی رێی کاکێشان کونێکی رەشی گەڕۆکی لەو ناوچەیە دۆزیوەتەوە.

زانایانی شوێنەوارناسی کەنەدا رایانگەیاند، بێچووە مامۆسێکی مۆمیاکراوییان لەناوچەی کۆندایک لە باکوری کەنەدا دۆزیوەتەوە.

بەگوێرەی توێژینەوەیەکی زانستی ئەو پیاوانەی توشی شێرپەنجەی پرۆستات بوون، زیاتر لە هەر کەسێک ئەگەری توشبوونیان بە جەڵتەی خوێن لێدەکرێت.

زانایانی ئەمریکی توانیویانە سەرکەوتووبن لە گەڕاندنەوەی ژیان بۆ هەردوو چاوی کەسێکی مردوو، ئەمەش بە یەکەم هەنگاو دادەنرێت بۆ ئەگەری گێڕانەوەی کۆمەڵێک شت بۆ مێشکی کەسانی مردوو لە داهاتوودا.

توژینەوەیەکی بەڕیتانی دەریخستووە کە پیاسەی خێرا( هەروەلە) کردن بەشێوەی رۆژانە دەتوانێت خانەکانی جەستە بۆ ماوەیەکی درێژتر بە تەندروستی بهێڵێتەوە و کاریگەری دەبێت لەسەر درێژکردنی تەمەنی مرۆڤ.

بەهۆی ئەوەی جەستەی رۆژوەوانان لە مانگی رەمەزاندا بە رۆتینێکی خواردنی دیاریکراو راهاتووە، ئەگەر لە یەکەم رۆژی جەژندا ئاگاداری سیستمی خواردنیان نەبن ئەوا ئەگەری هەیە تووشی تێكچوونی کرداری هەرس و تەنانەت ژەهراویبوون و سکچوونیش ببن.

جەستەی مرۆڤ کاتژمێرێکی ناوخۆیی هەیە بۆ خەوتن و هەستان لە خەو، کاتێک کە خۆر هەڵدێت تیشکی رووناکی یارمەتی جەستەمان دەدات بۆ رژاندنی ئەو هۆرمۆنانەی کە بەرپرسن لە خەبەربوونەوە بەڵام رووناککەرەوە دەستکردەکان ئەو سوڕە تێکدەدەن و دەبنە هۆی پچراندنی خەوێکی ئارام کە پێویستە بۆ تەندروستی.

لە کاتێکدا دەتوانیت خووی خواردنی باشتر دابنێیت بۆ کەمکردنەوەی مەترسی شێرپەنجە و لە هەمان کاتدا هەموو هەوڵی خۆت بدەیت بۆ خۆ بەدوورگرتن لەو خۆراکانەی کە بە نەخۆشییەوە بەستراون، لەگەڵ ئەوانەشدا "ڤیتامین E" دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ بەرزکردنەوەی توانای جەستە بۆ بەرگریکردن دژی شێپرەنجە.

کەمخوێنی یەکێکە لە گرفتە باوە تەندروستییەکان کە تیایدا جەستە ناتوانێت بە باشی خرۆکەی سور بەرهەمبهێنێت، لەئەنجامدا هۆکار دەبێت بۆ باش بڵاونەبوونەوەی ئۆکسجین لە جەستەدا.

رۆژنامەی گاردیان بڵاویکردەوە، زانایانی ویلایەتی ئیکوادۆری ئەمریکا جۆرێک گوڵ کە ناوی Gasteranthus extinctusە دوای ٤٠ ساڵ لە ونبونی لە دارستانەکانی ئەو ویلایەتەدا، دووبارە دەرکەوتووەتەوە.

ئاژانسی ناسا رایگەیاند، تەلیسکۆبی هابڵ توانی ژمارەیەکی نوێی پێوانەی تۆماربکات و وێنەی دورترین ئەستێرە لە زەویەوە بگرێت.

زانایان رایانگەیاند، لە لێکۆڵینەوەیەک کە لەسەر یەکەم تۆماری دەنگی سەر هەسارەی مەریخ کردویانە تووشی سەرسوڕمان بوون دوای ئەوەی بۆیان دەرکەوت جیاوازی هەیە لە گواستنەوەی دەنگەکان بەگوێرەی بەرزی و نزمی نۆتەکانیان.

پسپۆڕانی تەندروستی باسیان لەوەکردووە، وەرگرتنی دەرمانی پاراسیتۆڵ بەشێوەیەکی بەردەوام، ئەگەرەکانی مەترسی تووشبوون بە جەڵتەی مێشک و نەخۆشییەکانی دڵ زیاددەکات و کاریگەری هەیە لەسەر بەرزکردنەوەی فشاری خوێن.

گەردەلولێکی خۆری روو لە زەوی دەکات و چەندین رووداوی فەلەکی لەگەڵیدا روودەدەن و ئەگەری هەیە کێشە لە سەرچاوەکانی وزە و کارابادا دروست بکات لەسەر زەوی.

شارەزایەکی خۆراکی بەریتانیا رایگەیاند، هەریەك لە زەردەچەوە و دارچینی و جاترە تەمەن درێژدەکەن و مەترسییەکانى توشبوون بە نەخۆشییە درێژخایەنەکان و شێرپەنجە، کەمدەکەنەوە.

کەسانێکی زۆر لەوانەی کە کێشەی قەبزییان هەیە بەهۆی زۆر دانیشتن یان سیستمی خواردنی ناتەندروستەوە، بۆ ئەمەش دەتوانن سوود لە خواردنەوەی چای سینەمەکی ببینین.

ناوەندی کڵاوەی ئاسمانی گەردوونی روسی رایگەیاند، لە رێکەوتی ٦ بۆ ١٠ی تشرینی یەکەمی ئەمساڵ دانیشتوانی سەزەوی بینەری دیاردەی نەیزەک بارین دەبن.

پاڤێل ئیسنبایڤ پزیشکی پسپۆڕی کەمکردنەوەی کێش رایگەیاند "هەندێک جار مرۆڤەکان بەهۆی سەرقاڵبوونیانەوە ناچارن لە ڕۆژێکدا یەک ژەم خواردن بخۆن، لە جیاتی سێ بۆ چوار ژەمی ئاسایی، ئەمەش کاریگەری و کارلێککردنی خۆی لەسەر جەستەی ئەو کەسانە بەجێدەهێڵێت".

ئاژانسی گەردونناسی ناسا لە تویتەر بڵاویکردەوە، ئەمڕۆ ئێوارە ئاسمان ساماڵ دەبێت و بەئاسانی هەسارەی موشتەری بەدیدەکرێت.

بەهێزبوونی سیستمی بەرگریی جەستە یارمەتیدەر دەبێت لە رێگریکردن لە چوونە ناوەوەی تەنی نامۆ بۆ ناو جەستە وەک بەکتریا و ڤایرۆسەکان، بەڵام تێکچوونی هۆکارە بۆ سەرهەڵدانی گرفتی تەندروستی لە جەستەدا وەک زوو توشبوون بە نەخۆشییە گوازراوەکان و درەنگ چاکبوونەوە.

کۆمپانیای بلۆ ئۆریجن-ی جیف بیزۆس، ملیاردێری جیهانی سکاڵایەکی دژی حکومەتی ئەمریکی تۆمارکردووە بەهۆی ئەنجامدانی گرێبەستێك لەگەڵ کۆمپانیای سپەیس ئێکس سەر بە ئیلۆن ماسك-ی رکابەری بۆ گەیاندنی مرۆڤەکان بۆ سەر مانگ.

زانایانی رووسیا بە ھاوبەشی لەگەڵ چەند زانایەکی ئەمەریکی رێگایەکیان بۆ دەستنیشانکردنی وەرگری لۆکۆترانیBLT١ ئاشکرا کرد کە لە پڕۆسەی ھەوکردن و سەرھەڵدانی نەخۆشیە گوازراوەکان و ھەستیاری و وەرەمەکاندا تێوەدەگلێت.

تیمێک لە زانایانی گەردوونناسی لە توێژینەوەیەکدا ئاشکرایانکرد، بۆیان دەرکەوتووە کونە رەشەکانی سەر رووی خۆر تیشکی ڕووناکی بڵاو دەکەنەوە، ئەمەش کاتێک گاز و ئەستێرەکانی دەوری خۆی بەکاردەهێنێت و دەبێتە هۆی بەرهەمهێنانی رووناکی و بەگوێرەی قەبارەکەیان گۆڕانکاری لە ئاستی رووناکییەکەیاندا دێتە کایەوە.

سەرۆکی پەیمانگای نیشتیمانى بۆ توێژینەوەى گەردونی و جیۆ فیزیایی لە وڵاتی میسر ڕایگەیاند، ئەو هەواڵانەی کە باس لە تەقینەوەی خۆری دەکەن کە بوەتە هۆی بەرزبونەوەی پلەکانی گەرما لە زۆربەی ناوچەکانی جیهان دوره لە ڕاستییەوە وهیچ بنەمایەکیشی نییه.