بەپێی یاساکە، سەرجەم سەگەبێلانەکانی سەرشەقامەکان کۆدەکرێنەوە و دەبرێنە شێڵتەرێک، ئەو سەگانەی پێویستیان بە چارەسەر بێت چارەسەر وەردەگرن و ئەوانەشی کە توشی نەخۆشی بوون و چارەسەریان نییە، وەک نەخۆشی هاری؛ بەشێوەیەکی مرۆڤانە لەناودەبرێن.

بەپێی یاسای پێشوو، دەبوو شارەوانییەکانی تورکیا سەرجەم سەگە بێلانەکان کۆبکەنەوە و نەزۆکیان بکەن، دواتر بیانگەڕێننەوە بۆ ئەو شوێنەی لێوەی هێنرابوون.

ئەم یاسایەی ئێستا جیاوازە و بەپێی پێشبینییەکان، مەزەندە دەکرێت چوار ملیۆن سەگی بێلانە لە تورکیادا هەبن و یاساکە بیانگرێتەوە، لەکاتێکدا لەماوەی ٢٠ ساڵی رابردوودا شارەوانییەکانی تورکیا نزیکەی ٢ ملیۆن و نیو لە سەگی بێلانەیان نەزۆک کردووە.

لەئێستادا تورکیا سەرقاڵی ئامادەکردنی شێڵتەرەکانن و ٣٢٢ شێڵتەریان ئامادەکردووە، کە دەتوانن داڵدەی ١٠٥ هەزار سەگی بێلانەی تێدا بدەن.

لە یاسا نوێیەکەدا هاتووە، شارەوانییەکان ٠.٣٪ی بودجەی ساڵانەیان بۆ ئەو بابەتە تەرخان بکەن و تاوەکو ساڵی ٢٠٢٨ مۆڵەت دراوەتە شارەوانییەکان بۆ دروستکردنی شێڵتەرەکان و نۆژەنکردنەوەی شێڵتەرە کۆنەکان.

ئەو بڕیارە ناڕەزایەتی ئاژەڵدۆستانی لێکەوتووەتەوە و باس لەوەدەکەن، پڕۆسەی نەزۆککردنی سەگەکان باشترە.

ئەوەش لەکاتێکدایە، زۆربوونی ژمارەی سەگی بێلانە لەئێستادا بەشێکی زۆری وڵاتەکانی هەراسان کردووە و عێراق و هەرێمیش یەکێکن لەو ناوچانەی بەدەست ئەو دەردەوە دەناڵێنن.

لەماوەی چەند ساڵی رابردوودا سەگی بێلانە لەناو شارەکاندا رووی لە زیادبوون کردووە و بەجۆرێک هەر کۆڵانێک ئەگەر پێنج سەگی بێلانەی لێنەبێت، یەک دووانێکی هەر لێیە.

ئەو پرسە لە هەرێمیش ناڕەزایەتی هاوڵاتییانی بەدوای خۆیدا هێناوە و چەندین جاریش رووداوی پەلاماردانی سەگ روویانداوە، کە بوونەتە هۆی گیانلەدەستدان یان بریندارکردنی سەختی مرۆڤەکان.

لە هەرێم تاوەکو ئێستا حکومەتی کاربەڕێکەر پلانێکی جدی بۆ ئەو پرسە دانەناوە و رۆژ بە رۆژیش ژمارەی سەگەبێلانەکان روو لە زیادبوونن.

گەستنی مرۆڤەکان لەلایەن سەگەوە دەکرێت ببێتە هۆی توشبوونیان بە نەخۆشی هاری، کە ئەو نەخۆشییەکی هاوبەشی نێوان ئاژەڵ و مرۆڤە و لەرێگای بەرکەوتنی لیکی سەگەگە بە مرۆڤەکە تووشی دەبێت لەکاتێکدا کە گازی لێدەگرێت، یان ئەگەر لیکەکە بەر برین بکەوێت، یان بەر چاو و دەم.

هاری بەهۆی ڤایرۆسیrabies virus ، لە گروپیlyssavirusتووشی مرۆڤەکان دەبێت، کە چەند ڤایرۆسێکن و کاریگەریی لەسەر کۆئەندامی دەمار دروستدەکەن، نەخۆشی هاری ئەگەر زوو چارەسەر نەکرێت کوشندەیە و ساڵانە دەبێتە هۆی مردنی هەزاران کەس لە جیهاندا.

بۆ زانیاری زیاتر لەسەر نەخۆشی هاری و نیشانەکانی و چارەسەری کلیک لێرە بکە


هـ.ئـ