لەگەڵ زیادبوونی چالاکییەکانی گروپی چەکداریی داعش، لە ماوەی چەند مانگی رابردوودا زنجیرەیەک روداوی چەکداریی لە عێراق روویانداوە و کۆتا رووداویش هێرشکردنە سەر فرۆکەخانەی بەغدا بوو، هێرشەکە بووە هۆی دانانی ئەگەرێکی مەترسیدار لەسەر عێراق کەبووە هۆی بارگرانی قەیرانی سیاسی و ئەمنی و ئابووری و ئەم رووداوانەش هاوکات بوون لەگەڵ بەردەوامی جیاوازییە سیاسییەکان لەشێوەی پێکهێنانی حکومەتی داهاتوو و نەبوونی رێککەوتنی سیاسی.

هەوڵێکی نوێ بۆ لاوازکردنی ناوبانگی عێراق

دوابەدوای هێرشەکەی سەر فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی بەغدا، مستەفا کازمی سەرۆک وەزیرانی عێراق راگەیەنراوێکی بڵاوکردەوە و تیایدا هاتبوو، هێرشکردنە سەر فڕۆکەخانەی بەغدا هەوڵێکی نوێیە بۆ لاوازکردنی ناوبانگی عێراق.

ئاماژەی بەوەشدابوو، "فڕۆکەخانە کەوتە بەردەم کردەوەیەکی ترسنۆکانەی تیرۆریزم کە سووربوونی تاوانبارانی لەسەرلاوازکردنی ئاسایش و پابەندبوونەکان و تواناکانی خەڵکی عێراقی و خستنە مەترسییەوە بۆ بەرژەوەندیەکانیان دەردەخست"

هەر لە راگەیانراوەکەدا باسی ئەوەشی کردووە، "هێرشکردنە سەرفڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی بەغدا بە مووشەک و زیانگەیاندن بە فڕۆکەی مەدەنی و زیانگەیاندن بە رێڕەوی فڕۆکەخانەکە و خستنە مەترسی بنەماکانی فڕۆکەوانی نێودەوڵەتی لە فڕۆکەخانەکانی عێراق بەو پێیەی فرۆکەخانەی بەغداد یەکێکە لە دیمەنە دیارەکانی وڵات و لە ماوەی رابردووشدا هێڵی فڕۆکەوانی عێراق هەوڵی زۆریداوە بۆ باشترکردنی ئاستی فرۆکەخانەکە، بەڵام بڵاوکردنەوەی ترس و گومان لەبارەی ئاسایشی ناوخۆی عێراق، هەوڵێکی نوێیە بۆ لاوازکردنی ناوبانگی عێراق، کە هەوڵمان داوە لە ئاستی هەرێمایەتی و نێودەوڵەتیدا بگەڕێنینەوە و ستانداردەکانی نێودەوڵەتی. "

لە راگەیەنراوەکەی سەرۆک وەزیرانی عێراقدا ئەوەش خراوەتەڕوو، ئەم کارانە درێژەپێدەری ئەو زنجیرە چالاکی و کارانەن کە کرابونە سەر دامەزراوە ئەمنی و حکومییەکان و بارەگای پارتە سیاسیەکان بۆ گوزارشتکردنە سەر هەوڵەکان بۆ شکاندنی شکۆی دەوڵەت و یاسا و فەرمان لە بەرامبەر هێزە نادەوڵەتییەکان و لاوازکردنی دەستکەوتەکانی سیاسەتی دەرەوەی عێراق و بەرەنگاری بەرژەوەندیەکانی خەڵک.

ئەوەشی رونکردبووەوە، هێزەکانی ئاسایشی عێراقی کە بە تەواوی رۆڵی خۆیان گێڕاوە لە پاراستنی ئاسایشی هاوڵاتییان، وەڵامی توندیان دەبێت لە بەرامبەر ئەم جۆرە هێرشانە. ذەشڵێت، ئەم هێرشانە دەستی کۆمەڵێک ئەجندای دەرەکی لە پشتە.

لە راگەیانراوەکەی مستەفا کازمیدا هاتووە، "لە لایەن خۆمەوە وەک سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران و سەرکردەی گشتی هێزە چەکدارەکانی عێراق داوا لە سەرجەم هێز و پارت و رەوتە سیاسیەکان دەکەم ئیدانەی ئەم جۆرە کارە تیرۆرستیانە مەترسیدارانە بکەن و پشگیری لە هێزە ئەمنییە کانی عێراق بکەن لە چالاکییەکانیان دژی کارە تیرۆرستەیەکان".

هۆشداری ئەوەشی دابوو کە بێدەنگبوونی لایەنە سیاسی و ئەمنییەکان بەرگێکی داپۆشەر و پاریزەرە بۆ ئەنجامدەرانی ئەم جۆرە کارانە.

لە بەشێکی دیکەی راگەیەنراوەکەیدا، مستەفا کازمی سەرۆک وەزیرانی عێراق داوای لە وڵاتانی دۆستی عێراق کرد لەسەر ئاستی هەرێمی و نێودەوڵەتی گەشتەکانیان لە هاتن و چونیان بۆ عێراق رانەگرن، چونکە بەم کارەیان دەتوانن رێگە لە هاتنەدی ئامانجی تیرۆر بکەن لە ناوچەکە.

هەرلەم بارەیەوە حسین ئەلعەزاوی سەرۆکی فراکسیۆنی سەدر رایگەیاند، هێرشکردنە سەرباڵەخانە حکومیەکان و لە ناویشیاندا بە تایبەتی باڵەخانەی فرۆکەخانەی بەغداد کاری نەیارانی عێراقە و دەیانەوێت بەم کارەیان عێراق لە ئاستی نێودەوڵەتی و ئابوری داببڕن، وتیشی، "هەموومان دەڵێین عێراق دەکەینە وڵاتێکی خاڵی لە تیرۆر و چەکە لەیاسا دەرچووەکان لە رێگەی حکومەتی زۆرینەی گەلەوە کە دڵنیایی بدات لە پاراستنی ئاسایشی هاوڵاتی و سەرکردەکانی عێراق".

لە لای خۆشییەوە موسەنا سامەرائی سەرۆکی هاوپەیمانی عەزم رایگەیاند، پێویستە حکومەت بەرپرسیارێتی پاراستنی ئاسایشی وڵات و هاوڵاتیان بگرێتە ئەستۆ دوای هێرشەکان بۆ سەر فرۆکەخانەی بەغداد.

ئاماژەی بەوەشدابوو، "پرۆژەی دەوڵەت دروستکردن پێویستی بە ژیرییەکی زۆر و هاوهەڵوێستی لە ئەرکەکان و هاوبەشی بەرپرسیارێتی و پێشێلکارییە ئەمنییەکانە، ئەو پێشێلکارییە ئاسایشیانەی لەم ماوەیەدا رویانداوە و کە بەم دواییانە ئامانجیا فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی بەغداد بوو، بە ئەنقەست رێگریکردنە لە کرانەوەی دیپلۆماسی عێراق بۆ جیهان".

موسەنا سامەرائی باسی لەوەشکرد، کاتی ئەوە هاتووە کە ئەم هێرشانە بوەستێنرێن و بە دەستی ئاسنین هێرش بکرێتە سەر هەرکەسێک کە بەنیازە زیان بە سەروەریی عێراق بگەیەنێت و ئاسانکارییە گرنگەکانی تێک بدات و دەبێت حکومەتی بەرپرسیارێتی نەتەوەیی هەڵبگرێت بۆ پاراستنی ئاسایشی وڵات و هاوڵاتییان.

نەبیل جبار ئەلعەلی لێکۆڵەری سیاسی ئاماژەی بەوەداوە، بە ئامانج کردنی فڕۆکەخانەی مەدەنی بەغدا وەک گۆڕانێکی سەرەکی لە سروشتی ناکۆکی ناو عێراق دێت، بەتایبەتی کە ئاماژە بە دەستێوەردانی گروپە چەکدارەکان دەکات کە ئەزمونیان هەیە لە مامەڵەکردن لەگەڵ ئەو جۆرە هێرشانەدا، ئەو ئامرازانەی بەکارهاتوون و پەنجەمۆر و شێوازی ‌هێرشەکەش، لە کاتێکی سەختی سیاسیدا قەیرانی نێوان لایەنە سیاسییەکانی شیعە لەسەر پێکهێنانی حکومەتی داهاتوو چڕتر بووەتەوە.

لە ئارامییەوە بۆ جەنگ

نەبیل جبار ئەلعەلی باسی لەوەشکردووە، تێبینیدەکرێت وەڵامە سیاسییەکانی دوای هێرشە موشەکییەکەی سەر فڕۆکەخانە ئاماژەبەوەدەدەن، هەندێکیان تۆڵەسەندنەوەیەکی ئاشکرابوون وەک وەڵامدانەوەی لایەنەکان بۆ چوارچێوەی هەماهەنگی، کە تۆمەتبارکردنی لایەنەکان بوو، بۆ هەوڵێک بۆ تێکەڵکردنی دۆسییەکان. لە کاتێکدا هەندێک وەڵامی دیکە هۆشداریی دەدات وەک لە تویتەکەی موقتەدا سەدری سەرۆکی رەوتی سەدردا هاتبوو، کە بە سور ئاماژەی بەوە دابوو " بەرژەوەندی خەڵک مەکەنە ئامانج" ئەمە هۆشدارییەکە کێشەکان بەرە و هەڵکشان دەبات. دەکرێت ببێتە هۆی ناکۆکی و کۆتایی هێنان بە دۆخی ئاشتی عێراق بۆ جەنگ.

نەبیل جبار ئەلعەلی ئەوەشی خستووەتەڕوو، رەنگە هەبوونی ئەم هێرشانە ئاماژەبێت بۆ هەبوونی گروپی چەکداری سەربەخۆ کە سەر بە هیچ هاوپەیمانێتی و لایەنێک نەبن، وەک ئەوەی پەنجەی تۆمەت بۆ چوارچێوەی هەماهەنگی درێژ دەکرێت، یان هێرشەکان ئاماژە بن بۆ هەبوونی گروپی چەکداری نوێ کە لە هەوڵدابن بۆ دروستکردنی هاوکێشەیەکی نوێ لە شەقامی عێراق لەڕێگەی بەئامانجگرتنی بەردەوامی کاروانی گواستنەوەی کەل و پەل و پێداویستییە لۆجستییەکانی هێزە ئەمنییەکان لەماوەی رابردوودا یان ئامانجی هەڕەمەکی وەک ئەوەی بەئامانجگرتنی ئەنجومەنی وەزیران و ئەنجومەنی نوێنەران روویدا کە دواینیان بە ئامانجگرتنی فڕۆکەخانەی بەغداد بوو.

لەم بارەشەوە، عەلی ئەلبەيدر شارەزای بواری ئاسایش و سیاسی باسی لەوەکرد، "دۆسیەی تیرۆر دۆسیەیەکی جیهانییە لەسەر سنوری هیچ وڵاتێک ناوەستێت، ئایدیۆلۆجیای دینی ئەم گروپانە ئەو سنوورانە ناناسێتەوە کە سیاسەت دایناون".