شەوی بەرات لە چییەوە هاتووە؟
شەوی بەرات گرنگییەکی تایبەتی ھەیە لای بەشێک لە موسڵمان، بەپێی سەرچاوە مێژووییەکان لە کوردستانیش ئەم یادە دەکرێتەوە بۆ ماوەی ٧٠٠ ساڵە دەکرێتەوە و منداڵان لەم شەوەدا دەگەڕێن بەناو ماڵەکاندا بۆ کۆکردنەوەی شیرینی و نوقڵ.
جگەرەکێشان و زیادەڕۆیی لە خواردنەوە کهولییەکان و بەکارهێنانی ماددە هۆشبەرەکان لەو خووانەن کە تەمەن کەمدەکەنەوە و دەبنە هۆی چەندین کێشەی تەندروستی.
پزیشکێکی گشتی هۆشداری دەدات لە کاریگەرییە مەترسیدارەکانی خواردنەوە وزەبەخشەکان لەسەر تەندروستی گورچیلە، ئاماژە بەوە دەکات کە زیادەڕۆیی لە خواردنەوەی ڕەنگە زیانی گەورەی لێبکەوێتەوە کە چارەسەرکردنی قورس بێت.
کێشانی نێرگەلە بڵاوبوونەوەی هەوکردن لە جەستەدا زیاد دەکات و کاریگەری نەرێنی لەسەر جەستە دروست دەکات.
کەشناسی هەرێم رایگەیاند، ئەمڕۆ ئاسمان ساماڵ و پەڵە هەور دەبێت، لە کاتەکانى ئێوارەدا دەگۆرێت بۆ نیمچە هەور. دەشڵێت، سبەی پێشبینی بەفربارین دەکرێت لە سەنتەری پارێزگای سلێمانی و دهۆک.
ڤیتامین B یەکێکە لە گرنگترین ڤیتامینەکان کە بەرپرسە لە باشتر کارکردنی دەمارەکان و وزەی گشتی جەستە، ڕۆڵێکی گرنگ و سەرەکی دەگێڕن لە میتابۆلیزم و رێکخستنی جەستەدا.
هێلکە سەرچاوەیەکی دەوڵەمەندە بە پرۆتین و ماددە خۆراکییە پێویستەکان کە دەبێتە هۆی ئەوەی قژێکی تەندروستت هەبێت.
پسپۆڕانی کۆمەڵەی خۆراکی ئەمریکی بۆیان دەرکەوتووە کە خواردنی خۆراکی تەندروست لە تەمەنی ٤٠ ساڵیدا یارمەتی پاراستنی تەندروستییەکی باش دەدات.
زۆر کەس کاتێک توشی هەڵامەت دەبن پەنا بۆ بەکارهێنانی قەترەی لووت دەبەن بۆ چارەسەرکردنی ئەو کێشەیە بەڵام ئالوودەبوون بەو قەترانە دەبێتە هۆی کێشەی تەندروستیی گەورە.
لە هەنگاوێکی دیکەی چارەسەرکردنی نوێی پزیشکیدا، پزیشکانی نەخۆشخانەی گشتیی پەیمانگای ماساچوستس لە ئەمریکا، لە ماوەی کەمتر لە ساڵێکدا توانی بۆ دووەم جار لە جیهاندا چاندنەوەی گورچیلەی بەراز بەسەرکەوتووی بۆ پێاوێکی تەمەن ٦٦ ساڵی ئەمریکی ئەنجام بدات.
پێشبینی دەکرێت لە ئەمڕۆوە شەپۆلێکی باران و بەفر ناوچە جیاجیاکانی هەرێم بگرێتەوە و ماوەی چوار رۆژ بخایەنێت.
نان بە بەرهەمێکی خۆراکی تەندروست دادەنرێت چونکە سەرچاوەیەکی گرنگی وزەیە لە کاربۆهیدراتی ئاڵۆز و ڕیشاڵ و ڤیتامین و کانزاکان، بەڵام ئایا دەکرێت ڕۆژانە بیخۆیت؟
یاسینی پاسەوانی مێسی ساڵانە سێ ملیۆن دۆلار موچە لە ئینتەر میامی وەردەگرێت لە پێناو پارێزگاریکردنی لە مێسی و خێزانەکەی.
پێشبینی دەکرێت لە سبەینێوە شەپۆلێکی باران و بەفر ناوچە جیاجیاکانی هەرێم بگرێتەوە و ماوەی چوار رۆژ بخایەنێت.
لە میانی هەڵکۆڵینەکانی شاری بۆردۆ لە باشووری ڕۆژئاوای فەرەنسا، شوێنەوارناسان چەند تابوتیان دۆزیوەتەوە کە مێژووەکەیان بۆ ١٣٠٠ ساڵ لەمەوبەر دەگەڕێتەوە.
چەوەندەر بەناوبانگە بە سوودە تەندروستییەکانی، دەوڵەمەندە بە توخمە سەرەکییەکان و کانزاکان و پێکهاتە ڕووەکییەکان کە گرنگن بۆ جەستە.
بادەم دەوڵەمەندە بە چەوری تەندروست و پرۆتین و ڕیشاڵ و ڤیتامین و کانزای پێویست بەڵام هەندێک خۆراک کاتێک لەگەڵ بادەم دەخورێت لەوانەیە ببێتە هۆی کێشەی تەندروستی.
توێژینەوەیەکی ئەم دواییە کاریگەری پیسبوونی هەوای ناوماڵی بەهۆی دوکەڵی مۆمەوە ئاشکرا کرد، بەتایبەتی لەو شوێنانەی کە هەواگۆڕکێی نییە.
زانایان زیاتر لێکۆڵینەوە لە کاریگەری خواردنەوەکانی وەک قاوە و چا لەسەر کارکردنی مێشک دەکەن، بەتایبەتی لەسەر مەترسی تووشبوون بە نەخۆشی بیرچوونەوە لە گەورەساڵاندا.
ئەڤۆگادۆ و تەماتە دوو لە خواردنە بەناوبانگەکانن لە جیهاندا و هەریەکەیان کۆمەڵێک مادەی خۆراکی تایبەت بە خۆیان هەیە و کاریگەری ئەرێنی لەسەر جەستە دروست دەکەن.
درێسێکی منداڵی میسی دەکرێتە زیادکردنێکی ئاشکراوە و چاوەڕێ دەکرێت بە نرخێکی زۆر بفرۆشرێت.
Mozilla Firefox خستنەبازاڕی وەشانی نوێی فایەرفۆکسی ڕاگەیاند، کە چەندین تایبەتمەندی نوێی تێدایە و بە تەکنەلۆژیای زیرەکی دەستکرد پشتگیری دەکرێت.
تەلەفزیۆنی ناوەندی چین بڵاویکردەوە، ساڵی داهاتوو چین پشکنەرێک دەنێرێت بۆ سەر مانگ کە دەتوانێت دەیان کیلۆمەتر ببڕێت و لە جەمسەری باشووری مانگدا بەدوای ئاودا دەگەڕێت.
لە وڵاتی پیرۆ لە ناکاو رووبارێک سوور دەبێت ئەمەش بووە بە هۆی دروستبوونی ترس و دڵەڕاوکێ لەلای خەڵک و بەرپرسانی ئەو وڵاتەی نیگەران کردووە، بەو پێیەی گرنگترین سەرچاوەی ئاوی وڵاتەکەیە.
پیاوێک تووشی شۆک بوو دوای ئەوەی زانی زیاتر لە ١٠٠ ماری ژەهراوی ترسناک لە باخچەکەیدا هەن.
زانایانی سویسری جێڵێکی دەرزییان دروستکردووە کە تەنها لە ماوەی دوو هەفتەدا ئێسکەکانمان دەگەڕێنێتەوە بارودۆخی ئاسایی خۆی، دوای دەرزی لێدان چڕی ئێسک ٢-٣ هێندە زیاد دەکات.
کەشناسیی هەرێم رایگەیاند، ئەمڕۆ شەپۆلێکى باران بارین تەواوى هەرێمى کوردستان و کەرکوک دەگرێتەوە و پلەکانى گەرما زیاتر دادەبەزن، بایەکی بەهێزیش سنوری سلێمانی گرتووەتەوە.
جەڵتەی دڵ بەیەكێک لە كێشە تەندروستییەکان دادەنرێت، کاتێک ڕوودەدات كە رۆیشتنی خوێن بۆ دڵ بوەستێت بەهۆی كۆبونەوەی چەوری و كۆلیسترۆڵ و ماددەی دیكە لە شادەمارەكان.
زانایان زیرەکی دەستکردیان بەکارهێناوە بۆ پێوانەکردنی ئەستووری تۆڕی چاو و بۆ زوو دەستنیشانکردنی زۆرێک لە نەخۆشیەکان.
تیمێکی توێژەران بۆیان دەرکەوتووە کە قاوە ڕەنگە مەترسی تووشبوون بە نەخۆشی شەکرەی جۆری دوو کەم بکاتەوە، بەڵام تەنها ئەگەر خۆت بەدوور بگرێت لە زیادکردنی پێکهاتەیەکی دیاریکراو.