سوریا و پرسی کورد

1016 جار خوێندراوەتەوە

پاش ئەوەی بە پەیمانێک لە لۆزانی سویسرا بە بێ ئاگاداری و ئامادەبوونی کورد خاکی کوردستان بەسەر چوار ووڵات نەتەوەدا دابەشکرا ، گەلی کورد لە هەر چوار لای کوردستان رووبەڕووی سیاسەتی تەتریک و تەعریب کرایەوە و تا بەم ساتەش سیاسەتی ئینکاری بەرامبەر پەیڕەو دەکرێت.

لە ئێستادا کە سوریا بە قۆناغێکی نوێ بوونەوەدا تێپەڕ دەبێت پاش کۆتایی هاتنی رژێمی بەعس هیچ ئاسۆیەک بۆ چارەسەری پرسی کورد لە ئارادا نابینرێت بەهۆی ئەوەی ئەو دەسەڵاتە نوێیەی هێنراوەتە سەر کار بە هەمان فکری نەژاد پەرستی عەرەب هەڵسوکەوت دەکات. گەلی کورد لە سوریا تاکە گەلێکە کە رووبەڕووی سیاسەتێکی تەعریب و ئینکاری سیستەماتیک کراوەتەوەو هیچ یەک لە سوریەکان و جیهانیش ئەو راستینەیە ناگرنە بەرچاو، بە جۆڕێک بە هاتنی حیزبی بەعس لە سوریا هاوشێوەی سیاسەتی تەتریک لە تورکیا لە دژی گەلی کورد پرۆسەی پشتێنەی عەرەبی الحزام العربی بۆ گۆڕینی دیمۆگرافیای هەرێمە کوردیەکان و بە عەرەب کردنی دانیشتوانەکەی لە ناوچە کورد نشینەکان دەستی پێکرد، ئەو پرۆسەیە تەنها لە پارێزگای حەسەکە پەیرەو کرا کە زۆرینەی دانیشتوانەکەی کوردن رژێمی بەعس لە ساڵی ١٩٧٤ دا پرۆسەی پشتێنەی عەرەبی دەست پێکرد و دەستی گرت بەسەر زەوییە کشتوکاڵییەکانی کوردەکاندا بەدرێژایی ٢٧٥ کیلۆمەتر و بە قوڵایی زیاتر لە ١٥ کیلۆمەتر سنووری نێوان سوریا و تورکیادا ، تیایدا زیاتر لە ٣ ملیۆن دۆنم زەوی کشتوکاڵی لە کوردەکان سەندرایەوەو دابەشکرا بە سەر٤ هەزار خێزانی عەرەبدا کە لە پارێزگاکانی رەققە و حەلەبەوە هاوردەی پارێزگای حەسەکە کرابوون. هەر لە پرۆسەی پشتێنەی عەرەبیدا نزیکەی نیو ملیۆن کورد ناسنامەیان لێسەندرایەوە و تا روخانی رژێمی بەعس کوردە بێ ناسنامەکان بە بیانی هەژمار دەکران و بە درێژایی نیو سەدە نەیاندەتوانی ماڵ و موڵکەکانیان بە ناوی خۆیانەوە تۆمار بکەن و تەنانەت منداڵەکانیشیان تۆمار نەدەکران و لە هەموو خزمەتگوزاریەکان وەک خوێندن، دامەزراندن و تەندروستی و چەندین بابەتی دیکە بێ بەش کرابوون. رژێمی ئەسەد لە ماوەی دەسەڵاتداریاندا هەمیشە کوردیان بە جودا خواز و مەترسی بۆ سەر یەکێتی نەتەوەیی عەرەبی دەناساند. ئەو بانگەشانەی بەعسی سوریا نەک هەر ئاسانکاری بۆ شەرعیەتدان بە سەرکوتکردنی گەلی کوردو ئینکاری ناسنامە و قەدەغەی زمان و کلتور کرد، بەشێک لە پێکهاتەی عەرەبی لە دژی کورد وروژاند، لە ئێستاشدا هەمان ئەوانەی دژی بنەماڵەی ئەسەد بون لە ژێر کاریگەری ئەو زیهنەی بەعسدا مامەڵە لەگەڵ پرسی کورددا دەکەن لە سوریا ، بە جۆرێک تا ئێستا ئەو حکومەتە هێنراوەی دیمەشق هیچ دان پێدانانێکی فەرمی نییە بۆ تێپەڕاندنی ئەو سیاسەتە دژە کوردەی بەعس و لە بەر چاوگرتنی ئەو هەموو نا دادپەروەری و سڕینەوەی ناسنامەو بێ بەشکردنی گەلی کورد لە سەرجەم مافەکانی ، تەنانەت ئامادە نین دان بنێن بەو راستیەی کە لە ساڵی ٢٠١١ وە کورد لە سوریا هەرێمەکانی لە دەسەڵاتی بەعس پاککردۆتەوە و هێزێکی چالاک و سەربازی بە هێزی بە ناوی قەسەدەوە بونیاد ناوە و ئیدارەیەکی خۆبەڕێوەبەری بە هەموو دامەزراوەکانیەوە بە بەشداری سەرجەم پێکهاتەکان دروست کردووە.

لەهەمان کاتدا هێزە جیهانیەکانیش تەنها بە قسە باس لە پرسی کورد دەکەن لە سوریا و هیچ هەنگاوێکی کردەییان نەناوە.

سەرەڕای ئەوەش کورد لە سوریا سورە لەسەر بە دەست هێنانی مافەکانی و لە ئێستادا داوای سیستەمێکی لامەرکەزی دەکەن ئەویش بە هۆی دابڕانی جوگرافیەوە چونکە عەفرین کە پارچەیەکی گرنگی رۆژئاوای کوردستانە سنوری دابڕاوە لە کۆبانێ و جزیرە ، بەهۆی هەبونی کاریگەرترین هێز کە ئەویش قەسەدە و یەپەگە و یەپەژەیە و هەروەها ئیدارەیەکی خۆسەری بە هەموو فەرمانگە و دامەزراوەکانیەوە کورد لە رۆژئاوا لە پێگەیەکی بە هێزدان و بەهۆی پشتیوانی بەهێزی کۆمەڵگا بە گەنج و پیرەوە بە پێداگریەوە داوای لامەرکەزیان بەرزکردۆتەوە.

بەرپرسانی ڕۆژئاوای کوردستان ئاماژە بەوە دەکەن کە ئەو سیستەمی فیدراڵیەی لە هەرێمی کوردستان و عێراق بونیادنراوە گونجاو نییە بۆ رۆژئاوای کوردستان بەهۆی ئەوەی لە رۆژئاوای کوردستان پێکهاتەی جیاوازی وەک گەلانی عەرەب ، ئەرمەنی ، ئاسوری ، سریانی و تورکمان لە سەر هەمان جوگرافیا دەژین ، لە روویەکی دیکەشەوە سیستەمی فیدراڵی لە عێراق و نوسینەوەی دەستور کورد تیایدا نزیکەی لە سەدا ٥٠ ی خاکەکەی لە دەستدا بەهۆی هەڵەی سیاسیەوە کوردانی رۆژئاوا نایانەوێت هەمان ئەزمون دوبارە بکەنەوە،

لە سیستەمی فیدڕاڵیدا هەرێمەکان یاخود شارەکان کۆمەڵێک مافیان هەیە بۆ بەڕێوەبردنی خۆیان بەبێ گەڕانەوە بۆ دەسەڵاتی ناوەند بەڵام لە عێراقدا کورد لەو مافە بێ بەشکرا ئەویش بەهۆی هەڵەی سیاسی دەسەڵاتی کورد و پەسەند کردنی ماددەی ١٤٠ کە خەونی سەدساڵەی کوردی پێ لە گۆڕنرا لە هەرێمی کوردستان ، بێگومان سیستەمی فیدراڵی جیاواز هەن، بۆنمونەی ئەو فیدڕاڵیەی لە ئەمریکا جێ بە جێ دەکرێت جیاوازە لەو فیدڕاڵیەی لە ئیسپانیا پەیڕەو دەکرێت ، لە ئەمریکا حکومەتی فیدڕاڵ بەرپرسە لە سیاسەتی دەرەوە و بەرگری نیشتمانی لە هەمان کاتدا هەمو ویلایەتەکان بە یەکسانی بەرپرسن لە پەروەردە و یاسای ناوخۆیی ، بەڵام لە فیدراڵی ئیسپانیادا هەموو یەکە ناوخۆییەکان خاوەن هەمان ئاستی دەسەڵات و ئۆتۆنۆمی نین ناوچەکانی وەک کەتەلۆنیا و باسک خاوەن دەسەڵاتی زیاترن لە ناوچەکانی تر.

ئەوەی گرنگە کورد لە رۆژئاوا جەخت لەوە دەکاتەوە کە یەک لە هێزە دینامیکەکانی پێکهێنانی سوریای نوێن و لە دەستوری نوێ و حکومڕانی نوێدا مافەکانی کورد دەچەسپێنن ، لە ئێستاشدا تاکە ئاستەنگ لە بەردەم گەلی کورددا لە رۆژئاوا سیاسەتی نکۆڵیکاری تورکیا و دەستەو دایەرەکانێتی کە بەداخەوە بە ناو کوردیشیان لە ناودایە و هەموو هەوڵێکیان خستۆتە گەڕ بۆ تۆمەتبار کردنی کوردانی رۆژئاوا تا نەتوانن ستاتۆیەکی بەهێز لە سوریای نوێدا بونیاد بنێن.

لە پێناو تێپەڕاندنی ئەو مەترسیانە پێویستە سەرجەم گەلی کورد فشار لە هێزە دژبەرەکانی رۆژئاوا بکەن تا نەتوانن مەرامەکانیان جێ بە جێ بکەن ئەوەش بە یەک دەنگی و یەک هەڵوێستی نەتەوەیی سەرجەم بەشەکانی کوردستان دێتە ئاراوە.