جڤاکا کوردی و کوێلایەتی

3436 جار خوێندراوەتەوە

ئێک ژ شانازیا گەلێ کورد و جڤاکا کوردی ئەوە کو خودان پاشخانا خو یا دیرۆکا کویلایەتی نینە، د دیرۆکا مە یا کوردان دا چ قوناغەک نینە کو کویلەیان چینەکا جڤاکیا دیار یا لەشێ دیرۆکا جڤاکا مە پێکئینابیت.
دیرۆک و بیرا مە ب سەدان سالان بەری راگەھاندنا رزگاریا ژ کویلایەتی یا ل روژئاڤا کو ل ئەمریکا ھەتا سالا ١٨٥٦پاشڤە مابوو، ژ ھەبوونا جڤاکیا کویلەیان یا دھێتە دیتن یا ڤالایە، دڤێت ڤی بابەتی خواندنەکا زانستی بو بھێتە کرن و زێدەتر تێشکێ بێخنە سەر وەک تایبەتمەندیەکا ئایینی و کەلتوری و دیرۆکی یا روحی و چڤاکێ کوردی زێدەتر لسەر براوەستیت و ڤەکولین و خواندن بو بھێتەکرن.
دجیھان نوی ژی دا خەباتا کوردان یا بێ راوەستیان ژبو ئازادیێ، خەبات بوو دژی نیشانێن کەلتورێ کویلایەتی و بەردەوامی دان ب وێ روحا نەتەوەیی بویە.
ئەگەر کویلایەتی دئەسل دا ئاماژەبیت بو کرین و فروتنێ و ئاخفتن نەبوون دەربارەیی چارەنڤیسێ خو  ب نەچاری تەسلیم بوون ب رەوشێن نەدلخواز را و لاوازیا ئیرادێ بیت، دوی دەمی دا رەنگڤەدانا ھەرا ئاشکەرا ئەوە کو ب دەھان ملیونان ژن کارێ لەشفروشیێ و بازرگانیێ ب لەشێ وان دکەن، کو ب مخابنی ڤە پایتەختێ مە ژی تێکەلی ب ڤان جور بازرگانیین کرێت بویە.
ئەڤ کەسە دجیھانێ دا وەکی کویلەیێن سپی تێنە نیاسین،خودانێن کویلان ژی ئەو کەسن کو گەلەک جاران دبن بەرگێ مودێرنتی  و ئازادیێ دا، شەرڤان ئیرادە وێرانکەر و مافخورن: یاسا و ئەخلاق و مروڤایەتیێ ژبو تێرکرنا حەزێن خو بنپێدکەن. ب تەعبیرا کانت مروڤی ژ ئارمانجێ دکەنە ئامراز.ئانکو دەردئێخن ژ پارێزبەندییا ئەخلاقی و ل وێرێ پێڤە سەرەدەریێ دگەل دا دکەن.!

ئەگەر بگشتی ژی،دجیھانا نوی دا، دیاردێن کوێلەبونێ پەیوەندی ب بکارئینانا مروڤی ڤە ھەبیت، رەنگێن وێ ژی دڤێت دقازانج و لەش و کەیفبرنێ و کەلتوریێ ئیستیھلاکی و خەرجکرن و بیانیبوونا گیانێ مروڤی دابیت، ل وی دەمی ھەمی کەسێن ل پشت دانەنیاسینا ڤان بھایان و تشتا، ب مەبەست یان بێ مەبەست، گرنگیێ ب پێشڤەبرنا دیاردێن کویلایەتی ین مۆدێرن ددەن دکومەلگەھێ دا و ب تایبەتی ژی دژی ژنێ

چونکی ھەمی دەنگ ل دژی دین و کەلتور و بھاین ناڤخو و رەوشێ ھاتن بلندکرن، مەرج نینە ژبو ئازادیەکا زێدەتر بیت بەلکی دبیت ژبو پارێزبەندییەکا دینی و یاسایی و ئەخلاقی و کومەلایەتیەکا کێمتربیت بتایبەتی ژی سەبارەت ب رەگەزێ مێ، ژبو لێکجوداکرنا خوشیێ و بتایبەتی ژی خوشیا جنسی ژ بەرپرسیارەتیا ئەخلاقی.ژبەر ھندێ ھەتا نوکە کێم دەنگی ل دژی گەشەپێدانا دیاردا لەشفروشیێ و جھێن لەشفروشیێ ل ھەرێمێدا دەرئێخستیە.

ژبەر ھندێ ئەگەر دکومەلگەھامە دا ھندەک رەوشێن زورداریا کومەلایەتی و جیاوازین رەگەزیی ژی بەرامبەر ژنێ مابن،جھێ قەبیلکرنێ نینە،ئەو بەرھەمێ روحا دین و ئەخلاقی و بھاین وێ نینە، بەلکی بەرھەمێ پێگریبوون ب داب و نەریتایە ب سەر ئەخلاقی و بھاین وێ و روحا دینی و رەوشا تایبەتا کومەلگەھا کوردستانێ یە.

چارەسەری ژی ئەو نینە راکرنا کەلتور و بھا و کەسێن مەعنەوی ین کومەلگەھێ، بەلکی ژنوی ڤە زیندیکرنا بھایان و ب ئەخلاقیکرنا پەیوەندییان و پێشئێخستنا ھوشیاریا کەرامەتپارێزیێ، ئانکو کەرامەتا مروڤ ژبو تێکەلیا ژیانێ و چاکسازیا سیاسی یا ئەساسی یە، ژبو کو  ھەمی بھاین مە ین ئیسلامی و کومەڵایەتی و ئەخلاقی تێک نەچن و بھاڤێنە مەیدانا مێژوویی یا ھوڤانە و خودان مەنتقەکێ میکانیکی یێ پێشکەفتی، وەکی لەشەکێ  بورجوازی یێ بێ ناسنامە و جەوھەر و بێ خودان.