رەوشا هەرێما کوردستانێ و زڤڕینا ئەردۆغانی

10316 جار خوێندراوەتەوە

پارتا ئەردۆغان، ژ دەستپێکا کارێ وێ، دژایەتی و ژناڤبرنا ئاریشەیا کوردان ل هەر چار پارچەیان بوویە، ب تایبەت هەرێما باشوورێ کوردستانێ، پشتی هاتنا داعش، کو (ئەڤە ژی ب بەلگە بەشەک بوو، ژ پلانا ئەردۆغان، هەم بازرگانی و هەم سیاسی) بەری هاتنا داعش، تورکیا د دەستێن ئاکپارتێ دا، بەرەف ئاقارێن زوها دچوو،هەرفینا ئابووری، هەروەسا بهایێ لیرەیێ تورکی داکەت، کو د دیرۆکا وی وەلاتی دا چ جاران نەگەهشتیە وی بهای، د هەمان دەم دا قەرێن لسەر تورکیا، بەری هاتنا ئەردۆغانی ب تنێ 23.5 ملیار دۆلاربوون، لێ پشتی هاتنا ئەردۆغانی کو دووماهیک ئامار یا سالا پار، 2022 گەهتشبوونە 453.400.000.000، چارسەد و پێنجی و سێ ملیار و نیڤان، هەروەسا لگۆرەی رۆژنامەیا ئێندیپێندێت، د چارێکا ئێکێ یا ئەڤ سالە دا، کێمبوونا بودجەیێ تورکیا، (عجز الموازنة التركية) گەهشتیە 13 ملیار دۆلاران، هەلبەت مەترسیە لسەر جڤاکی ب گشتی و خێزانێ ب تایبەت ل تورکیا، ژلایەکێ دی ئەردۆغان  شەڕ و هەڤڕکیێن دژوار دگەل زەنگینێن تورکیا وەکو خێزانێن (کۆچ و سابانچی و دۆغان) بەردەوامە، ئەو خێزانێن ل دەمەکی ئابوور و ڕاگەهاندن د دەستێن واندابوون، ئەردۆغان لسەر ڤان شکەستنێن ئابووری لسەر بلندکرنا (سعر الفائدة) یێ بەردەوامە، کو گەلەک جاران شارەزایێن بیاڤێن ئابووری هایداریا هەرفینا ئابووری داینە حکومەتا تورکیا.

پشتی شکەستنا داعش، بەشەکێ مەزن یێ داهاتێ بازرگانیا پەترۆلێ دگەل داعش راوەستیا، لگۆرەی رووپەلا شپیگل ئونلاین یا ئەلمانی، کو پەترۆلا داعش ب رێکا چەندین دەزگەهێن حکومی یێن عیراقی و هەرێما کوردستانێ بۆ تورکیا دهاتە هنارتن، لگۆرەی ژێدەرەکێ هەوالگیری یێ مسرێ، داهاتێ سالانە یێ فرۆتنا پەترۆلا داعش بۆ تورکیا نێزیکی دەھ ملیاران بوو، لەوما تورکیا ببوو دەرازینکەکا سەرەکی یا داعشێ.

هەلوەشاندنا لهەڤهاتنا ٥٠ سالیا پەترۆلێ د ناڤبەرا هەرێم و تورکیا دا

پشتی حکومەتا عیراقێ سکالا لسەر لهەڤهاتنا ٥٠ سالیا پەترۆلێ کری و تورکیا د ڤێ ئاریشێ دا شکەستن ئینای، کو ب توهمەتا شکاندنا بەندێن لهەڤهاتنا هنارتنا پەترۆلێ یا سالا 1973 کو تورکیا پەترۆلا هەرێما کوردستانێ بێی رازیبوونا حکومەتا عیراقێ هنارتیە، د بڕیارا دادگەها پاریس دا، هەموو لهەڤهاتنێن هەرێمێ هاتینە هەلوەشاندن، تایبەت یێن گرێدایی پەترۆلا هەرێما کوردستانێ، ئێدی تورکیا تووشی سزایان بوو، کو دڤێت عێراقێ ب کوژمێ ملیارەک و چارسەد و حەفتێ و ئێک ملیۆنان قەرەبوو بکەت، لەوما حکومەتا ئەردۆغانی بڕیاردا ئێدی هنارتنا پەترۆلا هەرێما کوردستانێ راگریت.

بەردەوامیدانا لهەڤهاتنا ئەنقەرە یا 1926

لهەڤهاتنا ئەنقەرە یا 1926 ئەوا د ناڤبەرا عیراق و تورکیا دا، لسەر ویلایەتا مووسل، پشتی کو ژلایێ هەڤپەیمانان ڤە بۆ عێراقێ هاتیە دەستنیشانکرن، تورکیا خۆ ب خوسارەت دیت، لێ مەرجێ داهاتێ پەترۆلێ بۆ ماوەیێ 25 ساڵان دێ 10% بۆ تورکیابیت، هەلبەت ئەڤ ماوەیێ هاتیە دەستنیشانکرن، دەربازکربوو.

گرێدانا ڤێ لهەڤهاتنێ ب پەترۆلا هەرێما کوردستانێ ڤە

مەرجێن تورکیا بۆ دوبارە هنارتنا پەترۆلا هەرێما کوردستانێ ب رێکا بەندەرێ جەیهانێ:

ئێک: پێدڤیە ب هەمان بهایێ بەرێ بیت، (ئانکو د لهەڤهاتنا ٥٠ سالیا پەترۆلێ ئەردۆغان دگەل نێچیرڤان بارزانی دا، بهایێ بەرمیلێ هاتبوو دەستنیشانکرن، چەند گران ببیت، بۆ تورکیا ب تنێ ب (19) دولاران دبیت.

دوو: عێراق وێ سزایا دادگەها پاریس، لسەر تورکیا هەلبوەشینیت، و پارەی ژ تورکیا نەخوازیت، د وێ دەربارێ دا عێراق زەرەرمەندا ئێکێ یە، کو هەیا نها ئەڤ زیانە گەهشتیە دوو ملیار دۆلاران.