بەپێی توێژینەوەیەک، بەشداریکردنی کرمی زەوی لە بەرهەمهێنانی دانەوێڵەی جیهاندا هاوتایە لە بەشداریکردنی روسیا لە بەرهەمهێنانی دانەوێڵەی جیهان.

جیهان بەرەو فراوانبوونى بازرگانى زیاتر هەنگاو دەنێن، رۆژهەڵاتى ناوەڕاستیش بووەتە خاڵی بەیەکگەیاندنى جەمسەرەکانى ئەم پەیوەندییە بازرگانییە.

وڵاتی ژاپۆن دورگەیەکە کە دەکەوێتە ئەوپەڕی خۆرهەڵاتی کیشوەری ئاسیا و بە زەریای هێمن دەورە دراوە، سەرەڕای مێژووە پڕ کاولکاریەکەی، بەڵام بەهۆی سیستمە خوێندنە ناوازەکەیەوە بە یەکێک لە پێشکەوتووترین وڵاتانی سەرگۆی زەوی دادەنرێت.

هێزی دەریایی ڕووسیا ئامادەکاری دەکات بۆ وەرگرتنی کەشتی کرۆزەری (ئەدمیراڵ ناخیمۆڤ) کە نازناوی (دێوی ئۆقیانوسەکان)ی لێنراوە.

لە ٢٢ـی تەمووزی ساڵی رابردوو بە نێوەندگیری نەتەوە یەکگرتووەکان و تورکیا لەنێوان روسیا و ئۆکرانیادا واژووکرا و یەکێک لە مەرجە سەرکییەکانی رێککەوتنەکەش ئەوەبوو کە ئەو بەندەرانەی بۆ هەناردەکردنی دانەوێڵە بەکار دەهێندرێن بۆ مەبەستی سەربازی بەکار نەهێدرێن.

لە سەردەمی ئێستادا کۆمەڵێک شێوازو ڕيگای تایبەت هەن کە دەبنە خاڵی وەرچەرخان و یەکلاکەرەوەی گۆرەپانەکانی جەنگ. یەکێک لەو خاڵە بەهێزانەی زۆر جار هاوکێشە سەربازیەکان دەگۆڕن و جەنگەکان یەکلا دەکەنەوە یان لانیکەم باڵانسی هێز دەگۆرن قەناس بەدەستەکانن.

هەڵگەڕانەوەی لە مۆسکۆ بووە هۆکاری واژۆکردن لەسەر مەرگی خۆی، نیوەڕۆی چوارشەممە یەڤگینی پریگۆژین فەرماندەی گروپی چەکداری ڤاگنەر بەهۆی تێکشکانی فرۆکەکەیەوە، لە باشووری پایتەختی ڕوسیا بە دووری ١٠٠ کیلۆمەتر لەگەڵ نۆ هاوەڵی دیکەی خۆیدا گیان لەدەسدەدات.

شەوی رابردوو، روسیا گیان لەدەستدانی فەرماندەی گشتی هێزەکانی ڤاگنەری لە رووداوێکی کەوتنەخورەوەی فڕۆکەدا راگەیاند، بەڕێوەبەری بەشی شیکردنەوە سیاسی و سەربازییەکانی لە پەیمانگای هیدسۆن پێشبینی دوو ئەگەری بۆ داهاتووی ئەو گروپە چەکدارییە کرد.

بە گەڕانەوەیی مرۆڤایەتی بۆ سەرمانگ پاش وەستانی تەواوی گەشتەکان بۆ ماوەی ٥٠ ساڵ ، ئەگەر و بیردۆزێکی دیکە دەخاتە بەردەم فیزیاناسان کە ئەگەری بوونی ئاو لەسەر مانگ تاچەند دروست و شیاوە ئایا ئەمە پەیوەستە بە چییەوە کە تەواوی هەوڵی وڵاتان ، بۆ وروژاندن و بنیادنانێکی دیکەی ئەگەری فیزیاییە بەپشت بەستن بە پاشماوەی ڕووکاری ئاو لەسەر مانگدا، کە بەم دواییە بووە جێی سەرنجی وڵاتان و لەنێویشیاندا وڵاتی ئیماڕات کە دەبێتە یەکەم وڵاتی عەرەبی لە هەوڵدان بۆ گەیشتن بە مانگ .

ئەمڕۆ یەکەم دانیشتنی لوتکەی بریکس بەرێوەدەچێت و سەرۆکایەتی ئەفریقا پێشوازی لە سەرۆکی چین کرد و وتی "پەیوەندیمان لەگەڵ چین دێرینە و هەندێک لایەن رەخنەمان لێدەگرن و دەیانەوێت بۆ بەرژەوەندی ئابوری خۆیان بەکارمانبهێنن."

گەورە دبلۆماتکارێکی چین رایگەیاند: هەوڵەکانمان بۆ نێوەندگیریی سعودیە و ئێران بوەتە مایەی ئاشتەوایی نێوان ئەو دوو وڵاتە و سەقامگیریی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست.

پاش ئەوەى هەوڵى سوتاندنى قورئان و ئاڵاى عێراق لەلایەن گەنجێکى عێراقی پەنابەرى سوید بەناوى سەلوان مۆمیکا پەیوەندیە دیپلۆماسییەکانى بەغدا و ستۆکهۆڵمى تائاستى پچڕان برد، حکومەتى سوید باڵیۆزخانەکانی لە عێراق گواستەوە بۆ ستۆکهۆڵم و دەڵێت لەوێوە بەشێوەیەکى کاتى کارەکانى دەکات.

دوای ٥٠٠ رۆژ لە هێرشەکانی روسیا تا ئێستاش ئۆکرانیا بەردەوامە لە بەرگریکردن لە خاکەکەی و ئەمریکاش بە بۆمبی قەدەغەکراو ئۆکرانیا پڕچەک دەکات.

سەرۆکی هێزی چەکداری ڤاگنەر رایگەیاند، بەهۆی هێرشی موشەکی رووسیا و بڕیاری مۆسکۆ بۆ هەڵوەشاندنەوەی ڤاگنەر جوڵەیان بەرەو مۆسکۆ کردووە.

دوای یاخی بوونی گرووپی ڤاگنەر لە رووسیا و راگەیاندنی شەڕ لە دژی پوتین، یەڤگینی پریگۆژین دامەزرێنەری گرووپى ڤاگنەر رایگەیاند، هەوڵی رزگارکردنی رووسیا دەدەن.

هەر لە عێراق دزیى سەدە روینەداوە، ئەوەتا گەورەترین دزیی لە مێژوى ویلایەتە یەکگرتوەکانى ئەمەریکا رویدا، کە بەهۆى دزینى پارەى تەرخان کراوى بڵاوبونەوەى ڤایرۆسى کۆرۆنا، بووەتە هەڵم و دیار نەما.

لە بەرامبەر بە ئامانجگرتنی یاسادانەرێکی کەنەدی لەلایەن باڵیۆزخانەی چینەوە لە ئۆتاوا، کەنەدا دیپلۆماتکارێکی ئەو وڵاتەی دەرکرد.

هەم فریاد ڕەسە و هەم لەناوبەرى ئابوورى وڵاتانى سەر گۆى زەویە، لەیەک کاتدا رۆڵى هەیە لەبونیاد و لەناوبردنى ئابوورى هەر وڵاتێک ئەگەر پەیڕەو یاخود پەیڕەوى یاساکانیان نەکات.

بە گوێرەی چەند راپرسییەک کەمال کلیچدار ئۆغڵۆ سەرۆکی پارتی کۆماری تورکیا "جەهەپە" و کاندیدی " هاوپەیمانی میللەت" بەڕێژەی ٤٧.٥٪ لە پێش رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆککۆماری ئێستای تورکیا و کاندیدی ئاکپارتی و مەهەپەی هاوپەیمانی بە رێژەی ٤٤.٤٪ لەدوای کلیچدار ئۆغلۆیە.

به‌پێی راپرسییه‌كان، ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغان سه‌رۆكی توركیا و كاندیدی هاوپه‌یمانی كۆمار ئه‌گه‌ری بردنه‌وه‌ى لاوازه‌، نزیكبوونه‌وه‌ى هه‌ده‌په‌ و ئه‌مریكاش له‌ كه‌مال كلچدار ئۆغلۆی ركابه‌ره‌كه‌ى، زیاتر نیگه‌رانیكردووه‌.

دوێنێ سێشەممە کۆبوونەوەیەکی گرنگ لەسەر ئاستی باڵا و لەنێوان هەر سێ سەرۆکی ئێران و رووسیا و تورکیادا لەتارانی پایتەختی کۆماری ئیسلامی ئێران ئەنجامدرا.

سەردانەکەی ڤلادیمێر پوتین سەرۆکی رووسیا بۆ ئێران کە ئەمڕۆ سێشەممە دەستپێدەکات، بە مەبەستی قووڵکردنەوەی پەیوەندییەکانییەتی لەگەڵ وڵاتانی زلهێز لە ناوچەکە لە چوارچێوەی تەحەداکانی مۆسکۆ بەرامبەر بە ئەمریکا و ئەوروپا لەکاتێکدا هێرشەکان بۆ سەر ئۆکرانیا بەردەوامیان هەیە.

نەخۆشییەکی زۆر دەگمەن بە ناوی کۆکە مەیموونەکان لە سەرانسەری جیهاندا بڵاودەبێتەوە و بەپێی ئامارەکانی رێکخراوی تەندروستی جیهانی زیاتر لە ٢٥٠ حاڵەتی توشبوون بە ڤایرۆسی کۆکە مەیموون لە لانیکەم لە ١٦ وڵات تۆمارکراوە و شارەزایان دەڵێن بەهۆی بەرکەوتنی نزیک و درێژخایەن لەگەڵ تاکێکی تووشبوودا بڵاودەبێتەوە.

لەگەڵ بەردەوامی جەنگی روسیا و ئۆکرانیا و بەردەوامی بەرزبونەوەی نرخی نەوت لە بازاڕەکانی جیهان پرسیارەکان لەبارەی داهاتووی نرخی نەوت و کاریگەری بەردەوامی لەسەر بازاڕەکانی جیهان زیاتر بوون.

ڤلادێمیر پوتینی سەرۆکی روسیا رۆژی دووشەممە دانینا بە سەربەخۆیی هەردوو هەرێمی لۆهانسک و دۆنتیسکدا لە خۆرهەڵاتی ئۆکرانیان و بە گوێرەی دانپێدانانەکەی روسیا چی تر بەشێک نین لە خاکی ئەو وڵاتە، دوای چەند کاتژمێرێکیش سەرۆکی هەرێمە جووداخوازەکان لە گرتەڤیدیۆییەکدا دەرکەوتن و سەربەخۆبوونی خۆیان راگەیاند.

جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا بە سەرکردەکانی یەکێتیی ئەوروپا و ناتۆی راگەیاند، وڵاتەکەی باوەڕی وایە کە پوتین بڕیاریداوە ئۆکرانیا داگیربکات و لەوانەیە هێرشەکە لە چەند رۆژی داهاتوودا رووبدات.

بەگوێرەی نوێترین توێژینەوە، لەمساڵدا بەراورد بە ساڵی رابردوو زەریاکان بە شێوەیەکی بەرچاو گەرمتر بوون ئەمەش بۆتە هۆی تێکچونی کەشوهەوا لە سەرانسەری جیهاندا.